Laatst bijgewerkt: 14-10-2022
Gemeente Gulpen Wittem
Partij-Wittem
PPartij (Limburgs:
Partei) is een gehucht in de Nederlands-Limburgse gemeente Gulpen-Wittem.
Het gehucht vormt tezamen
met de nabije buurtschap Wittem het tweelingdorp Partij-Wittem. Partij ligt ten
zuiden van de provinciale weg N278,
lokaal Rijksweg genoemd.
Door het dorp stroomt de Sinsel- of Zelzerbeek. Ook staat er het klooster
Mariadaal van de zusters Redemptoristinnen.
De eerste officiële vermelding
van Partij dateert uit 1364 als dae Torteyd, wat zou zijn afgeleid van het
Latijnse woord tortata, hetgeen bocht of kromming
betekent. In de nabijheid van
het dorp verrees in de 13e eeuw het kasteel Wittem. Het grondgebied rondom
Partij en Wittem werd in 1520 verheven
tot een vrije rijksheerlijkheid
en in 1732 tot graafschap.
Wittem
(Limburgs: Wittem is een buurtschap in de
Nederlands-Limburgse gemeente Gulpen-Wittem. De buurtschap vormt tezamen met het
nabije
gehucht Partij het kerkdorp
Partij-Wittem. De naam Witten wordt in een akte uit 1125 voor het eerst officiël
vermeld als Witham (van het germaanse
hwita, wit + hamma, hoek; hoger
land dat er uitsprong in overstromingsgebied). Het grondgebied werd in 1250
verheven tot een vrije rijksheerlijkheid
en in 1732 tot graafschap.
(Bron: Wikipedia)
============================================================================================================================================
01- Partij-Wittem-Wittem-Kloostertuin-Mortuarium: Kruis
boven de ingang van de grafkelder van de paters en broeders Redemptoristen.
Tekst: INRI.
===========================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================
02- Partij-Wittem-Wittemer Allee-Kloostertuin: Groot
houten kruis met cementen corpus. Aan het voeteneind een engelen beeldje.
=====================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================
03- Partij-Wittem-Wittemer Allee-Rijksweg: Foto
uit ca. 1930 van het kruis te Partij-Wittem.
Partij-Wittem-Wittemer Allee-Rijksweg: Oude foto van het kruis dat
hier sinds mensenheugenis heeft gestaan en dat waarschijnlijk is gemaakt door
Jacobus Possen uit Schweiberg-Mechelen.
Eind jaren 1950 is het kruis verdwenen na renovatie van het kruispunt.
De
Fietser is Sjuf Kohl en deze foto dateert uit de jaren1948.
Partij-Wittem-Wittemer Allee-Rijksweg: Dit kruis is in juni 1995
geplaatst door Peter Bessems en c.s.
Het corpus is afkomstig van het kerkhof te Ubachsberg en geleverd en
geschilderd door Chris Willems uit Ubachsberg.
Kruis is ingezegend tijdens de Sacraments
processie door pater de Smet. Tekst: Zijn kruis Ons Heil.
Boek:
"Het Redemptoristenklooster Wittem 1836-1936. Pater Henri
Mosmans.
Op blz. 223, onder 26 april 1925 staat te lezen: met groote plegtigheid
is een nieuw kuis geplant op den openbaren weg, hoek Rijksweg Wittem.
Het plan is uitgegaan van de Wittemer H.
Familie en ook volvoerd, de leden der H.Familie die in de buurt van het
opgerichte kruis wonen,
hebben het
bekostigd. R.P Smits heeft eerst in de kerk gepreekt, daarna werd het kruis
gezegend.
Dan trok de processie met het
kruis in haar midden uit en onder gebed en gezang werd het naar de bestemde
plaatst gedragen.
Maar eerst
werd op de helft van de weg halt gehouden en een toespraak gehouden.
Als 't kruis in den grond was
bevestigd hield R.P. (redemptoristen pater) Smits wederom een toespraak.
Hoog staat daar het nette kruis en roept
met groote zwarte letters aan allen, maar vooral aan de wufte wereldlingen
het "Red uwe ziel toe.
De heer Clairfait heeft het kruis geschilderd.
=========================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================
04- Partij-Wittem-Bombergerweg-Vossenberg: Matty
Rijcken uit Partij-Wittem 16 jaar oud
Ongelukskruis van Matty Rijcken. Hier verongelukte door een ongeluk
met een tracktor en bietenrooier op 18 oktober 1974
Matty Rijcken, zoon van René en Vicky
Rijcken uit Partij-Wittem. Hij was op het land mee aan het helpen bieten te
rooien toen een staalkabel losschoot
en om zijn nek slingerde. Hij was vrijwel op slag
dood. Tekst: Hier overleed Matty Rijcken * 8 juli 1959 + 18 oktober 1974. Rust in vrede. Type
Egelie: I I A b 7.
Men heeft op de
Partijerweg-Schrieversweg het eerste kruis ter herinnering aan Matty Rijcken
geplaatst doch
die plek kwam helemaal niet overeen met de plaats van het ongeluk. In
vogelvlucht ca 400 m verschil.
Devotiekruis
van Matty Rijcken te Wahlwiller
Matty Rijcken, een spontane jongen uit Partij - Wittem, 15
jaar jong was de oudste zoon van vier kinderen: drie jongens en één meisje,
van de ouders René en Vicki Rijcken uit Partij -
Wittem. Het echtpaar runde een dorpscafé in Partij - Wittem.
Matty was een leerling van Mavo St. Petrus te
Gulpen: techniek en landbouw boeide hem echter veel meer.
Boer Smeets.
In zijn vrije tijd was hij dan ook veelal te vinden op de boerderij
van Matje Smeets te Partij. We schrijven 18 okt.1974, het kerkdorp Partij maakte
zich
op voor de St. Gerardus
najaarskermis. In café Rijcken was alles al in gereedheid gebracht voor het
kermisbal en men had een dansorkest
gecontracteerd om het feest op te fleuren.
Moeder Rijcken had Matty die vrijdag voor het bewuste kermisfeest
verboden naar boer Smeets te gaan, omdat zij en haar man 's middags nog
boodschappen moesten doen, diende Matty
zolang op de jongere broers en zusje te passen.
Matty was 's morgens echter al heel vroeg het huis
uitgeslopen en naar boer Smeets gegaan; er moesten bieten worden gerooid in de
Vossenberg
te Wahlwiller. En daar
wilde hij graag bij zijn. Vicki en René Rijcken gingen die middag toch in Gulpen
inkopen doen, en zagen onderweg een
ziekenwagen met hoge snelheid
naar Wahlwiller rijden. Vicki zei met bang voorgevoel tegen René; " Ik
hoop niet dat er iets met Matty is gebeurt".
Helaas! Zij had gelijk.
Tractorongeluk.
Het veld waar de bieten gerooid moesten worden, is behoorlijk
heuvelachtig. Om die reden had men een extra tractor ingezet om de bietenrooier
makkelijker heuvel opwaarts te kunnen
trekken. Deze extra hulpkracht wasmet een dikke staalkabel aan de tractor van de
bietenrooier gekoppeld.
Wat er precies is gebeurd, is nooit echt duidelijk geworden. De voorste
tractor met Matty aan het stuur sloeg door een blokkade over de kop
en de strak gespannen staalkabel
ontnam de jonge knul het leven... Hij draaide enkele malen om zijn nek en
benam Matty alle luclht en wurgde hem.
De voorste tractor met Matty aan het
stuur sloeg door een blokkade over de kop.
Verslaucgenheid in Partij.
Toen het nieuws bekend werd in het dorp Partij was de verslagenheid
groot. De kermis werd afgelast.
Pater Stephan de Smet van het klooster te Wittem was de aangewezen
persoon om de droevige tijding aan de familie Rijcken te melden.
Ouders, broers en zus waren geheel ontdaan.
Hoe had zoiets kunnen gebeuren?
Matty werd bij de zusters Clarissen in het klooster te Mechelen
opgebaard. De hechte gemeenschap Partij was door dit noodlottig ongeluk, waarbij
een van de zonen uit haar midden
werd gerukt, dagen lang in rouw gehuld.
Devotiekruis.
Enige tijd later werd er langs de Partijerweg - Reimersdaal, dit is de
weg tussen Partij en Mechelen, een kruis geplaatst met een tekstplaatje waarop
vermeld stond dat Matty Rijcken op
die plaats overleden zou zijn. Zoals uit dit verhaal blijkt, was dit een
misvatting; hij was namelijk, in vogelvlucht
gemeten, twee kilometer verderop
verongelukt te Wahlwiller.
Pater de Smet wilde deze vergissing uitwissen
en zorgde er daarom voor, met behulp van enkele inwoners van Partij, dat
ook een gietijzeren veldkruis
geplaatst werd op de plek waar het ongeluk
daadwerkelijk had plaatsgevonden.
De Heemkunde vereniging Wahlwiller nam
de taak waar, het kruis te onderhouden en te verzorgen. Zo leeft Matty Rijcken toch nog voort in
onze gedachten.
Gegevens kruis.
Het betreft hier een gietijzeren kruis met twee engeltje aan het
voeteneind. Veldkruisen historicus Godfried Egelie beschrijft het monumentje in
zijn boek:
"Gietijzeren wegkruisen in
Limburg" -zie blz. 152/type IIAB7.
Tekst op het tekstplaatje: "Hier overleed Matty Rijcken *8 juli
1959 + 18 oktober 1974. Rust in vrede".
Boek:
50 Kruisen 50 verhalen. Chris Willems.
=================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================
05- Partij-Wittem-Wittermer
Allee-Cartils: Overzichts foto.
Partij-Wittem-Cartils: Houten wegkruis. Een goed onderhouden wegkruis
uitgevoerd in vliegermodel.
Het kruis is altijd versierd met een bloemetje. Onderhoud: dhr.
P.Bessems, Hupperetz, Leo Jacobs en Jef Lumey..
Boek:
"Het Redemptoristenklooster Wittem 1836-1936". "Pater Henri
Mosmans.
Blz. 155v 28 juli 1946. Planting van het kruis bij Cartils.
De eerste vermelding van een kruisbeeld te Cartils dateert van 4 juni
1917.
28 juli was dan eindelijk de dag. Om 5,30 zou
de kruisplanting plaats hebben. Reeds lang bleek dat de opkomst prachtig zou
zijn.
Hoe kon het ook anders. Een echte mooie oude Limburgsche traditie zou worden voortgezet.
Het oude kruis wat er vroeger stond was vernield door een aanrijding.
Dit nieuwe was een prachtig kunststuk.
De leden hadden er zelf voor gezorgd
dat ze het hunne ertoe bijdroegen, want de collecte voor het kruis had fl. 70,- opgebracht.
Nadat in de kerk de gebeden tot de H. Familie waren verricht en de
afkondigingen waren gedaan, werd de stoet opgesteld.
Vaandel voorop - bewoners van het rectoraat - Harmonie van
Mechelen, leden van de H. Familie, kruis, gedragen door de prefecten en een paar
stevige medehelpers, tenslotte
pater Rector en inwoners van het rectoraat en pater Stallaert.
Het was een prachtige stoet van zeker wel
300 mensen die aan het kruis voorafging.
Bij het punt aangekomen schaarden allen zich rondom de plaats. Het lied
'Aan U, o Koning der eeuwen' werd aangestemd, en toen plaatste pater
Rector, H. van der Meulen, het kruis
op zijn voetstuk. Met enkele schroeven was het snel bevestigd. Pater Jos Stallaert
hield toen een mooie toespraak
en wees op de betekenis van het kruis
langs de Limburgse wegen, en langs de levensweg.
Daarna bad de
directeur, E. Baneke, een tientje voor het behoud van het geloof in Limburg.
Pater Rector sloot met een krachtig woord
: 'Mannen, laat dit kruis geen leugen
in uw Limburg, maar blijf Christus trouw'. De twee laatste strofen van 'Aan U, o
Koning der eeuwen' waren een
bezegeling van de inwendige overgave en trouw die de mannen in hun hart
aan Christus beloofden.
Ondanks dat het hard begon te regenen, was al dat water niet in staat de
indruk uit te wissen, die deze mooie had gemaakt, want die ondruk was
onuitwisbaar.
Enige datums van vernielingen en
restauratie van het kruis.
12 mei 1972: Kruisbeeld vernield in vijf stukken en in de beek ernaast
geworpen.
Het corpus was vervaardigd naar een ontwerp van
frater Cornelius van Geleuken, in de 40'er jaren
student te Wittem. Peter Vrehen wonende Wittemer
Allee 38 heeft het corpus gerestaureerd.
18 aug.1972: Corpus opnieuw vernield.
Nieuw houten corpus op het kruis bevestigd.
29 Maart 1974:Houten corpus vernield.
Eenvoudig corpus opgehangen om zodoende diefstal te voorkomen.
Later is het kruis nog diverse malen doelwit geweest van vandalen en
omvergereden door voertuigen.
Onderhoud en restauratie door Peter Bessems-Leo Hupperetz-Leo Jacobs en
Jef Lumey.
========================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================
06- Partij-Wittem-Wittemer Allee: Oude
foto uit 1925 van het oude Missiekruis uit 1834.
Het kruis is in 1966 verdwenen wegens renovatie van de Wittemer Allee en de
parkeerplaats.
Tekst bij het kruis: thronUS DoMino lesU CrUCIfiXo ereCtUs 1834.
Partij-Wittem-St. Gerarduskapel: Houten corpus van het missiekruis
uit 1834.
Het
Preek- of Missiekruis van Wittem.
In de jaren 1833 - 1834 werden de eerste missiepreken
gehouden te Wittem. In eerste instantie wilde men deze preken te Gulpen
organiseren,
maar wegens gebrek aan ruimte vonden deze
plaats te Wittem en wel vóór het klooster dat in die tijd bewoond werd door
paters Capucijners.
Deze preken werden gehouden door uit België afkomstige paters
Redemptoristen. Op de slotdag van deze missiepreken in 1833 - 1834 waren
liefst
4000 tot 5000 mensen aanwezig.
Als afsluiting van de Missiedagen (8 Jan. 1834) werd tegenover de huidige kerkingang te Wittem
een groot houten
Missiekruis geplaatst. Dit groot
kruis heeft hier gestaan tot 1966 en moest toen plaatsmaken voor de verbreding
van de weg en aanleg van de nu
bestaande parkeerplaats. Er werd destijds, ook op 8 jan. 1834 een
tweede groot houten Missiekruis geplaatst, namelijk op de Gulpenerberg.
Dit, als tegemoetkoming, omdat de missie in Wittem en niet in Gulpen gehouden
werd.
Boek: Langs 'sHeerenwegen in
Doorkruist Heuvelland. Chris Willems.
=======================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================
07-Partij-Wittem-Hoeve Hommerich:Groot houten
kruis tegen de gevel van de boerderij Hommerich.
Op den feestdag van den H.Johannes is het kruis op 24 november 1935
ingezegend door pastoor J.Rutten uit Mechelen
en werd dit mede geplaatst door Henri Caspar en Phil van Lotaringen (eigenaars van de hoeve) deze tekst staat op de steen onder
het kruis.
============================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================
08- Partij-Wittem-Oude Baan-Wienhoes: Bij de
hoeve Wienhoes heeft Colla Lumey dit prachtige houten kruis in 1997 opgehangen.
Het bezit een bronzen corpus. Tekst: INRI.
=============================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================
09- Partij-Wittem-Partijerweg-S bocht: Weg- of
Ongelukskruis? Uitgevoerd in vliegermodel. Tekst: INRI. Onderhoud de fam. Lemmens.
===============================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================
10- Partij-Wittem-Partijerweg-Schrieversweg: Hier
werd het eerste kruis voor Matty Rijcken geplaatst die op deze plek helemaal
niet is verongelukt.
In 1979 werd dit
kruis vernield en plaatste men een nieuw kruis in de
Vossenberg op de plek waar Matty Rijcken
daadwerkelijk verongelukt was.
Zie foto en gegevens no 4 van Partij-Wittem.
Vroeger stond hier
een prachtig ijzeren kruis tussen dennenbomen.
Dit kruis dat hier nu staat is het oude grafkruis van Maria Elisbeth Lumey- Schwanen. De vrouw van Joep Lumey, oma van de kinderen Lumey en Haan.
Tekst: Van alle vervuilingen Red ons Heer Foto 10C 10 D 10 E. In
2012 stond er alleen de tekst; "red ons HEER".
Sinds 1971 hebben hier 4
verschillende kruisen gestaan.
Gegevens
Hub Schins-Mechelen. 1982.
Dit betonnen kruis met stenen corpus vervangt het
gietijzeren kruis van Matty Rijcken dat door
baldadige jeugd vernield en overgebroken. Het is door enkele inwoners van
Partij op 27 maart 1981 geplaatst zonder opschrift.
Correctie:
Corpus legering van lood en tin.
versie 1990. Dit
is het mooi gerenoveerd kruis maar nu met onderschrift: Van alle vervuiling
red ons Heer.
=============================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================
11-
Partij-Wittem-Rijksweg nr. 8: Houten gevelkruis bij Restaurant-Hotel
Beukenhorst.
=======================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================
12- Partij-Wittem-Tevent nr. 23: Oud, zeer goed onderhouden wegkruis. Verder geen gegevens.
=======================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================
13- Partij-Wittem-Rodestraat no 9; Klein houten kruisje aan woonhuis in de Rodestraat no 9. Metalen corpus.
====================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================================
14-Partij-Wittem- Rijksweg: Smeedijzeren kruis aan de gevel van het woonhuis. ==============================================================================================================================================================================================================
15- Partij-Wittem- Cartils no
10-12: Een Reinsteen met een kruisje erop
en aan de achterkant de letters C P.
Deze stenen
werden geplaatst om het eigendom aan te geven.
===================================================================================================================================================================